استان اردبیل در یک نگاه

استان اردبیل با۰۰۰/۲۵۰/۱ نفر جمعیت و ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع وسعت در شمال غربی ایران قرار داشته و حدود ۰۹/۱ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می دهد. این استان از شمال با جمهوری آذربایجان، از جنوب با استان زنجان، از غرب با استان آذربایجان شرقی و از شرق با استان گیلان همسایه است.۵  شهرستان این استان حدود ۳۶۹  کیلومتر با کشور جمهوری آذربایجان مرز مشترک دارد. این استان دارای ۱۲ شهرستان به نام های پارس آباد، مغان (گرمی)، بیله سوار، مشکین شهر، نمین، نیر، خلخال، کوثر و سرعین، اصلاندوز و انگوت بوده و مرکز آن شهرستان اردبیل می باشد.

استان اردبیل به لحاظ برخورداری از اقلیم مناسب به ییلاق ایران شهرت یافته و ظرفیت های بسیار وگاهاً      بی نظیری در حوزه طبیعی، تاریخی و فرهنگی دارد و گردشگری به عنوان یکی از مهمترین محورهای توسعه استان می باشد.

میراث جهانی مجموعه خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی به عنوان یکی از ۲۶ اثر ثبت شده ایران در حافظه جهانی یونسکو در استان اردبیل قرار دارد.

این استان ۱۸۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده و حدود ۹۲۰  اثر ثبت شده ملی در کشور داشته و۱۲۰ امامزاده دارد. استان اردبیل دارای ۱۳ موزه به نام موزه چینی خانه، باستان شناسی ، مردم شناسی، صنایع دستی، شهدا ، مفاخر دینی، تاریخ طبیعی، تاریخ علوم، عمارت شهرداری در اردبیل بوده و چهار موزه نیز در شهرستان های مشکین شهر، خلخال، نمین و نیر قرار دارد.

افزون بر میراث جهانی مجموعه خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی، آثار متعدد تاریخی دیگری از جمله: مجموعه بقعه شیخ جبرائیل کلخوران، بقعه شیخ حیدر مشکین شهر ، مجموعه بازار تاریخی اردبیل و محوطه تاریخی . شهر یری، قلعه اولتان پارس آباد، کاروانسرای شاه عباسی نیر، خانه صارم السلطنه نمین، مساجد، قلعه ها، پل ها، خانه های تاریخی وکاروانسرا ها نشان دهنده اهمیت تاریخی این استان می باشد.

توده کوهستانی سبلان با ۴۸۱۱ متر ارتفاع به عنوان یکی از هفت قطب گردشگری کشور، منشاء چشمه های آب گرم و سرد معدنی است و دریاچه واقع در قله آن و شیروان دره سی به عنوان ژئو پارک در استان اردبیل قرار دارد. این استان۱۱۰ چشمه معدنی دارد که ۷۵ چشمه آن آب گرم  ۳۵ چشمه آن آب سرد است که به همین جهت شعار گردشگری استان” اردبیل، سرزمین چشمه های بهشتی” انتخاب گردیده است.

آب گرم قینرجه با ۸۴ درجه سانتیگراد به عنوان داغ ترین، آب گرم قوتور سویی با ph برابر با ۲.۷ به عنوان اسیدی ترین آب گرم معدنی و آب گرم گاومیش گلی با دبی۶۵ لیتر در ثانیه به عنوان پر آب ترین چشمه آب گرم معدنی در استان اردبیل قرار دارد.

   ۲۶مجتمع آب درمانی مدرن از جمله آب درمانی ایرانیان، سبلان، ارشاد (پهنلو)، شهر آفتاب، ژنرال، قهوه سویی، کوهستان خاتم، نه چشمه، دره لرسویی، رویال پارک ، بش باجیلار در شهرستان سرعین و سردابه و قیه سویی در شهرستان اردبیل، قینرجه، شابیل، وله زیر، موئیل، شفای موئیل، آخارباخار دودو ، نگین دودو، آیقار قینرجه، ملک سویی، یئل سویی، کسری در شهرستان مشکین شهر، آفتاب شهر(برجلو) و آب گرم های گاومیش گولی، ساری سو، ویلادره، و… در شهرستان سرعین و قینرجه درشهرستان نیر و گیوی(ایستی سو) در کوثر توسعه توریسم سلامت در استان را رونق می بخشد.

استان اردبیل دارای ۳۷ منطقه نمونه گردشگری در سطح بین المللی، ملی، منطقه ای و محلی و۱۲ روستای هدف گردشگری و۴۸ روستای دارای جاذبه گردشگری است.

تله کابین مجموعه گردشگری حیران- فندقلو در شهرستان نمین، پیست اسکی روی برف و تله سیژ منطقه نمونه گردشگری آلوارس شهرستان سرعین و مجموعه پل معلق با ۳۶۵ متر طول و۸۰ متر ارتفاع در منطقه نمونه گردشگری خیاو تا گردولی در شهرستان مشکین شهر و پل معلق تمام شیشه ای هیر در استان اردبیل قرار دارد.

تنوع تولید صنایع دستی، استان اردبیل را در زمره استان های مهم و فعال تولید کننده محصولات صنایع دستی کشور قرار داده است. بیش از ۵۰ نوع محصول صنایع دستی در مناطق روستائی، عشایری و شهری استـان اردبیل نشان از جایگاه تولیدات صنایع دستی در استان دارد.

استان اردبیل دارای ۷۵ هزار نفر جمعیت عشایری با ۴۳ طایفه است که از نظر جمعیت رتبه سوم کشوری را داشته و توسعه عشایری در استان را رونق می بخشد. مجموعه کشت و صنعت و دامپروری مغان در شهرستان پارس آباد با زمین های مکانیزه زراعی و باغی و دامپروری و صنایع تبدیلی عاملی برای توسعه توریسم کشاورزی در استان می باشد.

این استان دارای ۳۸۴ واحد اقامتی از جمله هتل، هتل آپارتمان و میهمانپذیر و ۳۷ واحد اقامتگاه بوم گردی،۱۵۰ خانه مسافر بوده و از نظر تعداد مراکز اقامتی رتبه سوم کشوری را دارد، این استان ۶۱ دفتر خدمات مسافرتی و۳۴ واحد مرکز پذیرایی بین راهی دارد.

 فرعی جاده ابریشم از رونق اقتصادی بسیاری برخوردار بوده است. اردبیل در ۵۷۸ کیلومتری تهران ودر ۲۱۰ کیلومتری شمال شرقی تبریز و۲۵۷ کیلومتری رشت در دشت مسطح و هموار قرار دارد.

جاذبه های تاریخی:

مجموعه میراث جهانی خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی متعلق به دوره ایلخانی و صفوی، مجموعه بازار تاریخی سرپوشیده اردبیل، مجموعه بقعه شیخ جبرائیل کلخوران(مدفن پدر شیخ صفی الدین اردبیلی در محله کلخوران اردبیل)، موزه مردم شناسی یا حمام ظهیرالاسلام(دوره صفوی)، موزه باستان شناسی اردبیل، موزه صنایع دستی یا حمام شیخ(دوره صفوی)، موزه مفاخر(خانه تاریخی میر فتاحی)، موزه شهدا (خانه تاریخی رضا زاده)، موزه تاریخ طبیعی، مجموعه حمام های تاریخی مربوط به دوران صفوی و قاجار، یددی گوز کورپوسی (پل هفت چشمه)، پل یعقوبیه، پل پیر مادر (سید آباد )، پل گیلانده، پل سرخ سامیان، پل نادری، مسجد جمعه متعلق به دوره سلجوقی، مسجد میرزا علی اکبر مرحوم مربوط به دوره قاجار، امامزاده صالح، امامزاده سید صدرالدین و قیز امامزاده سی(حلیمه خاتون)، مجموعه خانه های تاریخی اردبیل

جاذبه های طبیعی و گردشگری:

اثر طبیعی ملی سبلان، منطقه نمونه گردشگری دریاچه نئور، منطقه نمونه گردشگری دریاچه شورابیل، منطقه نمونه گردشگری دربند هیر، پل معلق تمام شیشه ای هیر، منطقه نمونه گردشگری آبگرم سردابه، مجتمع آب درمانی سردابه و قیه سویی، رودهای بالیقلو چای، قوری چای و قره سو

شهرستان بیله سوار

این شهرستان در شمال استان و در فاصله ۱۷۵ کیلو متری شمال شرق اردبیل در قسمت وسیعی از جلگه حاصلخیز مغان قرار گرفته، ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۹۰ متر و آب و هوای آن در تابستان گرم و در سایر فصول سال معتدل است. شهرستان بیله سوار به دلیل مرز مشترک زمینی با جمهوری آذربایجان و گمرک و پایانه مرزی کریدور اصلی ورود اتباع جمهوری آذربایجان به ایران بوده و نقش مهمی در توسعه گردشگری خارجی استان دارد .

جاذبه های تاریخی: کاروانسرای شاه عباسی در منطقه شورگل خروسلو، مزار شهدای گمنام (تجاوز روسیه به ایران)شهریور ۱۳۲۰ در داخل شهر، تپه ایلانجیغ در روستای دمیرچی، قیز قلعه سی( قلعه دختر) مربوط به دوره اشکانی و ساسانی در بخش مرکزی و مدرسه تاریخی امام خمینی(ره) ۱۳۰۵در داخل شهر.

جاذبه های طبیعی و اقتصادی: شکارگاه کوه های خروسلو، کشتزارهای زیبای دانه های روغنی و غلات، دریاچه شورگل، جنگل های شرکت کشت و صنعت و دامپروری پارس  در ۲۰ کیلومتری بیله سوار، طبیعت گولی بلاغ، سواحل رود ارس و بالهارود و بازارچه مرزی بیله سوار، سایت پروازی پاراگلایدر گلی بلاغ

شهرستان پارس آباد

در شمال استان اردبیل و با فاصله ۲۳۳کیلومتری مرکز استان در دشت مغان و در ارتفاع ۴۰-۲۰متر از سطح دریا قرار گرفته است.شهرستان پارس آباد که قطب کشاورزی استان محسوب می شود حدود۶۰ کیلومتر مرز آبی (به واسطه رود ارس)و ۲۵ کیلومتر مرز زمینی با جمهوری آذربایجان دارد.آب و هوای این شهرستان در تابستان گرم و در زمستان و سایر فصول معتدل و خنک می باشد.

دو رود مهم و پرآب آن ارس و قره سو(دره رود) در اقتصاد و کشاورزی منطقه اعتبار خاص داشته و از شریان های حیاتی استان به شمار می روند.

جاذبه های تاریخی:

۱- قلعه تاریخی اولتان

جاذبه های طبیعی، اقتصادی و گردشگری :

منطقه نمونه گردشگری اطراف دریاچه شهید غفاری مجتمع کشت و صنعت و دامپروری مغان، منطقه نمونه گردشگری تالاب توپراق کندی، رود ارس، دره رود، باغات میوه مجتمع کشت و صنعت و دامپروری مغان، روستای هدف گردشگری اولتان، چهل پله، تالاب دوست کندی، روستای گردشگری پیر ایوانلو در کنار رود ارس با جنگل های بکر و طبیعی

شهرستان خلخال

این شهرستان در جنوب استان اردبیل و در فاصله ۱۱۴ کیلومتری مرکز استان قرار گرفته است. خلخال تاسال ۱۳۵۸ به هرو آباد معروف بوده است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریاهای آزاد حدود ۱۷۹۶ متر و آب و هوای آن در قسمت شرقی ارتفاعات تالش سرد و در قسمت شمال، جنوب و غرب معتدل و مطبوع است. با استناد به یافته های باستان شناسی قدمت خلخال به نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد می رسد.

جاذبه های تاریخی :

موزه خلخال ( حمام نصر مربوط به دوره قاجاریه )، مسجد حاج عبدالغنی رزاقی روستای خمس، دو حمام تاریخی شهر کلور ، خانه های تاریخی نصیری و صالحی، امامزاده سید دانیال، روستای خانقاه سادات، کمره خونی روستای خوجین، امامزاده روستای کالار در ۱۱ کیلومتری خلخال، امامزاده آل هاشمین در بخش مرکزی، امامزاده عبد الله کلور (منطقه نمونه گردشگری )، قلعه خشتی گیلوان، بقعه شیخ کشف الدین انصاری روستای دایو کندی، امامزاده سید احمد معراجی روستای سفید آب، بقعه شیخ محمد قریشی در هشتجین، قیز و اوغلان قلعه سی در روستای نمهیل، قلعه اندبیل واقع در تفرجگاه اندبیل، سالنامه خورشیدی روستای ترازوج، کاروانسرای شاه عباسی چنارلیق

جاذبه های طبیعی و گردشگری :

گردنه زیبای جنگلی خلخال به اسالم، منطقه نمونه گردشگری گردنه الماس، منطقه نمونه گردشگری ازناو منطقه نمونه گردشگری امام زاده عبدالله کلور، جاده زیبای شاهرود به خلخال، غار یخی جلال آباد(اثر طبیعی ملی)، چشمه میر عدیل، روستای هدف گردشگری اندبیل، آبشار نره گر روستای اسبو، آبشار سفیدآب روستای لرد، آبشار سجن شهر کلور، باغات زیبای شاهرود، آبگرم های تیل – شاهرود خلخال، باغات روستای نمهیل، روستای هدف گردشگری برندق، روستای هدف گردشگری کزج، روستای هدف گردشگری خوجین، روستای هدف گردشگری اندبیل- روستای هدف گردشگری ماجولان و منطقه حفاظت شده کوه آق داغ و ساحل رود قزل اوزن و رودهای قزل اوزن، شاهرود، سنگ رود، آرپاچایی، هروآباد و پر آب ترین رود حوزه اردبیل یعنی قره سو

شهرستان سرعین

سرعین در۲۲کیلومتری غرب اردبیل و در دامنه شمال شرق کوه سبلان قرار گرفته ، وجود آثار و معماری های صخره ای و آثار باستانی در شهر و حومه حاکی از اهمیت این منطقه در طول ادوار گذشته است . اما اشتهار کنونی شهر به سبب وجود ۱۰ مجتمع مدرن آبدرمانی، ۷ آبگرم و چشمه آب معدنی و ۱۵۹ واحد اقامتی اعم از هتل، هتل آپارتمان و میهمانپذیر و پیست های اسکی می باشد.

جاذبه های تاریخی:

تپه باستانی آناهیتا، تپه تاریخی آتشگاه، غارهای تاریخی روستای کنزق، غارهای تاریخی روستای ویند کلخوران ، امامزاده عبدالله ابن اکبر روستای آتشگاه (آق امام) امامزاده سید ابوالقاسم .

جاذبه های طبیعی و گردشگری :

منطقه نمونه گردشگری شهر توریستی سرعین، منطقه نمونه گردشگری آلوارس، منطقه نمونه گردشگری طبیعت سبز پارس، منطقه نمونه گردشگری بیله دره، منطقه نمونه گردشگری ویند کلخوران، روستای هدف گردشگری کنزق، روستای هدف گردشگری آلوارس، آبشار چشمه گورگور، دربند ورگه سران، ییلاقات عشایری در دامنه کوه سبلان، دره ی زیبای ورنیاب،  دره ی زیبای اردی موسی. پیست اسکی و تله سیژ آلوارس و پیست اسکی اوجور

مجتمع های آب  درمانی  و آبگرم های سرعین:

 مجتمع آبدرمانی ایرانیان، مجتمع آب درمانی سبلان ، مجتمع آبدرمانی ژنرال، مجتمع آبدرمانی شهر آفتاب، مجتمع آبدرمانی پهنلو(ارشاد)، مجتمع آبدرمانی قهوه سویی، مجتمع آبدرمانی دره لر سویی، مجتمع آبدرمانی بش باجیلار، مجتمع آبدرمانی رویال پارک، مجتمع آبدرمانی ۹ چشمه، مجتمع آبدرمانی کوهستان خاتم، آبگرم گاومیش گولی، آبگرم ساری سو، آبگرم یول سویی ، آبگرم پهنلو ، چشمه معدنی و گاز دار روستای ارجستان، چشمه گازدار روستای آتشگاه(آق امام)، آبدرمانی و چشمه آب گرم و آب گازدار روستای بیله دره.

 

شهرستان کوثر

این شهرستان در حد فاصل شهرهای اردبیل-خلخال، میانه و تالش واقع شده و مرکز آن باغ شهر گیوی است، شهر گیوی در فاصله ۸۵ کیلومتری اردبیل از دو بخش مجزای گیوی سفلی و گیوی علیا تشکیل شده است و دارای آب و هوای کوهستانی سرد در زمستان، خنک و مطبوع در سایر فصول سال است. کوه های باغرو و گیلداغ این شهرستان را احاطه کرده است.

جاذبه های تاریخی:

اولین آثار و بقایای دست افزارهای بشر متعلق به اولدوان در استان اردبیل در کناره های قزل اوزن در فیروزآباد شناسایی شده است. قلعه شهر تاریخی فیروزآباد مهم ترین و قدیمی ترین اثر تاریخی فرهنگی شهرستان خلخال و کوثر قبل از شکل گیری این دو شهر، منبر مشکول مربوط به دوران سلجوقی در روستای مشکول، پل تاریخی فیروز آباد، کول تپه و قالا دوزی در گیوی علیا، دلیکلی داش در شمال شرقی گیوی سفلی، رستم داشی در شمال شرق گیوی واقع در کوه ازناو، مسجد قاجاری جان آغا در گیوی سفلی، امامزاده زینج رو پیر در گیوی سفلی، قیز کورپوسی.

جاذبه های طبیعی و گردشگری :

باغ شهر زیبای گیوی، منطقه نمونه گردشگری داش حمامی( حمام سنگی) در جنوب شرق گیوی سفلی، منطقه نمونه گردشگری آبگرم گیوی در ارتفاع ۱۵۰۰ متر از سطح دریا در ۷ کیلومتری شرق گیوی سفلی، ژئو پارک فیروزآباد، غار یخگان در اراضی روستای هواشانق، دلیکلی داش در شمال شرقی گیوی سفلی، رستم داشی در شمال شرق گیوی واقع در کوه ازناو، ارتفاعات سرمستان(سلمستان) در شمال گیوی سفلی نزدیک کوه گوی یال، تالاب فصلی گنجگاه واقع در روستای گنجگاه در ۱۳ کیلومتری گیوی علیا ، دربند مشکول، رودهای قزل اوزن، سنگوارچای، آرپاچای و گیوی چای و باغات میوه و پائیز سحرانگیز آن

شهرستان گرمی

شهرستان گرمی در شمال شرقی اردبیل و در ارتفاع ۱۱۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است .فاصله آن با اردبیل ۱۲۴ کیلومتر ، با بیله سوار ۵۵ کیلومتر و با پارس آباد ۹۷ کیلومتر است .

آب و هوای آن در تابستان گرم و بقیه فصول معتدل و مطبوع می باشد .منطقه گرمی از کهن ترین مناطق مسکونی آذربایجان  بوده و در دوره اشکانی به اوج شکوفایی و رونق خود می رسد و در ادوار بعدی نیز به همین علت اهمیت سوق الجیشی خود را حفظ کرده است .

جاذبه های تاریخی:

واقع شدن شهرستان مغان در مسیر ارتباطی قدیمی میانه-اردبیل به ایالات واقع در شمال رودخانه ارس باعث شکل گیری انواع استقرارگاه ها، وجود بیش از ۳۰ قلعه تاریخی از جمله اینی قالاسی در روستای اینی، قیز یل قایا قالاسی در روستای قوزلو، دیو قالاسی و قالاباشی شهر تاریخی برزند در روستای قالا برزند، اشاره کرد.

اوجاق ها امامزاده ها و مقابر مشاهیر و قهرمانان تاریخی مغان از دیگر جاذبه های گردشگری منطقه هستند از جمله بارگاه امامزاده محمد بن محمد حنفیه در قالابرزند، مزار میر سادات خان در قوزلو و رحیم خان در برزند را می توان نام برد.

خانه های تاریخی شهر گرمی و مجموعه خانه های اربابی خاندان وکیلی در روستای آشاغا و یوخاری وان در بخش موران و نیز غارهای تاریخی-طبیعی، سنگ قبرها، استل ها و بقایای آسیاب های آبی روستاهای آلایله، آبازآلیلی، قوزلو، اوماستان، دریامان و رمضانلو از دیگر جاذبه های گردشگری منطقه هستند.

جاذبه های طبیعی :

آب و هوای مساعد، رشته کوه های صلوات و خوروزلو(خروسلو) ، سواحل سرسبز و بکر رودخانه های دائمی و فصلی قاراسو، بولغارچایی، ساری قمیش، اوجارلی چایی،سامبورچایی، برزند چایی، گئرمی چایی، داش دیبی چایی

منطقه گردشگری شلاله دره سی(دره آبشارها)، منطقه نمونه گردشگری جنگل های اینی سفلی، دییرمان دره سی و نار دره سی(دره انار) ، آبشارهای روستای افچه، سالالا، پیه دره، پرمئییر و آسوران ، قوزلو، بییره، رمضانلو، آلایله، اینی و اوجاق آلازار،

دریاچه های  قالغانلی گول و آواس گولی و منطقه نمونه گردشگری دریاچه سدگیلارلو، پارک های جنگلی سرجه کالان اونگوت و ایرناواش و کوتول

پوشش جنگلی و بافت سنتی روستاهای نوار مرزی بخش موران، یخچال های طبیعی قاراقایا و اینی در بخش مرکزی( بوزخانا )

شهرستان مشکین شهر :

مشکین شهر در ۹۵ کیلومتری شهر اردبیل و در قسمت شمال سبلان قرار گرفته است ، مساحت این شهر ۳۶۱۷کیلومتر مربع بوده از جنوب به سراب، از شمال به گرمی، از غرب به اهر و از شرق به اردبیل و از طرف شمال شرقی با کشور جمهوری آذربایجان هم مرز است.

کوه سبلان از مسیر موئیل در ۱۶ کیلومتری و از مسیر لاهرود در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی مشکین شهر واقع شده است . سلسله کوه های سبلان ۳ قله معروف دارد : قله بزرگتر به سلطان ساوالان مشهور و ارتفاع آن ۴۸۱۱ متر از سطح دریا می باشد و دو قله دیگر آن هرم و کسری نام دارد. در قله اصلی آن دریاچه زیبا و شگفت انگیز با آب زلال خود چشم نوازی می کند و در دامنه این قله ها یخچال های دائمی و در ارتفاع بالاتر از ۴۵۰۰ متر وجود دارند .

جاذبه های تاریخی:

از نظر تاریخی مشکین شهر با داشتن بیش از۲۴۸ محوطه تاریخی و باستانی و اماکن متبرکه ثبت شده یکی از شهرستان های تاریخی استان اردبیل است. آثار تاریخی و پیش از تاریخ شهریری، غارهای تاریخی دست کند بنه لر، قلعه های تاریخی ُانار و دیو و قهقهه، کهنه قلعه و کتیبه شاپور دوم ساسانی، بقعه شیخ حیدر(پدر شاه اسماعیل اول صفوی)، کاروانسرای قانلی بولاغ (دوره صفویه)، مقبره سید سلیمان(دوره صفویه و قاجاریه)، قلعه ارشق(دوره سلجوقی-ایلخانی)، امام زاده سید ابراهیم، قلعه بربر،  سنگ نگاره های شیخ مدی.

جاذبه های طبیعی و گردشگری  :

منطقه نمونه گردشگری شیروان دره سی، منطقه نمونه گردشگری شابیل، منطقه نمونه گردشگری قینرجه، منطقه نمونه گردشگری قوتورسوئی، منطقه نمونه گردشگری ایلاندو، منطقه نمونه گردشگری خیاو تا گردولی(پل معلق)، اقامتگاه بوم گردی دورنا و مجموعه تفریحی و توریستی پل معلق، سایت های پروازی پاراگلایدر در منطقه نمونه گردشگری خیاو تا گردولی، پارک جنگلی مشکین شهر، زیستگاه هوشنگ میدانی و قره گول، دامنه سبلان و دریاچه زیبای قله سبلان، عقاب سنگی، آبشار گور گور، ییلاق عشایر در دامنه سبلان، طاووس گولی، آت گولی، قلعه بربر، کاروانسرای قانلی بلاغ، روستاهای هدف گردشگری اونار و موئیل، باغات میوه به ویژه سیب و تاکستان های انگور از جاذبه های دیگر گردشگری مشکین شهر می باشد .

مجتمع های آب درمانی وآب های گرم مشکین شهر :

در شهرستان مشکین شهر چندین دهنه چشمه آبگرم وجود داردکه مجتمع های آبدرمانی شابیل، قینرجه،     وله زیر(مجتمع گردشگری ملل لوتوس)، آبگرم آخار باخار، آبگرم آیقار قینرجه، آبگرم ئیل سوئی، نگین دودو، شفای موئیل، مجتمع آبدرمانی و آبگرم موئیل، آبگرم قوتورسوئی، آبگرم ملک سویی، از آن جمله هستند.

شهرستان نمین :

شهرستان نمین در شمال استان اردبیل با فاصله ۲۷ کیلومتری جاده اردبیل به تهران و در منطقه مرزی جمهوری آذربایجان واقع شده است. آب و هوای معتدل با رطوبت و نم نسبتاً خوب متاثر از دریای خزر محیطی سرسبز و با صفا را برای این شهرستان فراهم آورده است . اسم این شهر هم بنا به برخی از منابع به همین خاطر نمین (نم دار) ذکر شده است. شهرستان نمین دارای مردمانی با فرهنگ و مهمان نواز می باشد.

جاذبه های تاریخی :

این بخش از استان از مراکز مهم تمدنی در دوره های قبل از اسلام و اسلامی بوده است. اولین کاوش های باستان شناسی در عصر قاجار به سرپرستی برادران دمرگان فرانسوی در این نقطه منجر به شناسایی آثار و بقایای تمدن عصر مفرغ و آهن در حوضه رودخانه چای قوشان شده است. برجسته ترین آثار به گورهای باستانی خرسنگی تعلق دارد که شاخصه تمدنی نمین در دوره مورد بحث است.

    افزون بر آثار مذکور، بقایای دوره اسلامی این شهرستان مشتمل بر خانه تاریخی میرکاظم خان صارم السلطنه (موزه نمین)، مسجد جامع نمین، مسجد سرهنگ واقع در خیابان طالقانی، حمام محمدیان واقع در خیابان بهشتی، مقبره پیر بدرالدین نمینی، بقعه پیرلنگ ننه کران، حمام های تاریخی روستاهای حور، سولا، ننه کران و خانقاه سفلی، پل تاریخی نوجه ده، پل تاریخی سولا، پیکره سنگی بابا داوود در عنبران، بقعه متبرکه سید بابا خرم در عنبران، بقعه بابا روشن در خشه حیران است.

 

 

جاذبه های طبیعی :

پیست اسکی روی چمن فندقلو، آب گرم چشمه سویی، گرمه چشمه، چشم انداز طبیعی جنگلی کوه سنگر، سایت پرورش و تکثیر مارال در جنگل فندقلو، جاده کوهستانی و جنگلی حیران به طول ۳۵ کیلومتر، منطقه سرسبز و جنگلی شغال دره(شغالا دره) با آثار به جا مانده از شیندان قلعه سی از خروجی تونل تا منطقه مینا آباد، منطقه نمونه گردشگری آلا دیزگه، منطقه نمونه گردشگری فندقلو در ۳۰ کیلو متری اردبیل و۱۰ کیلو متری نمین، سد سوها در میان جنگل روستای سوها، سد سربند واقع در روستای سربند، سد سقزچی در روستای سقزچی، مجتمع تفریحی و توریستی و اقامتی تله کابین حیران و فندقلو و پیکره سنگی و طبیعی انسان نما در عنبران، رودخانه نمین چایی

شهرستان نیر :

شهرستان نیر در۳۷ کیلومتری مرکز استان در مسیر جاده ترانزیتی اردبیل به تبریز قرار دارد . این شهربر اساس سنگ نبشته های اورارتوئی و نزدیکی به سراب و کوه سبلان و کثرت معماری خاص صخره ای از استقرار گاه های قدیمی استان محسوب می شود. ضمناً قرار گرفتن خطوط فرعی جاده تاریخی ابریشم در آن نشانگر رونق آن در دوره های گذشته است. در منابع تاریخی اسم این شهر به صورت نریز ، نیریز ذکر شده است .

جاذبه های تاریخی:

پل تاریخی قیرمیزی کورپی (پل قرمز) ، کاروانسرای شاه عباسی ، قلعه باستانی بوینی یوغون در روستای هدف گردشگری کور عباسلو، امامزاده کورائیم واقع در شهر کورائیم، دژ و پناهگاه زیرزمینی گلستان در فاصله ۱۲ کیلومتری شمال شرق نیر ، غارهای باستانی اباذر، موزه نیر

جاذبه های طبیعی و گردشگری :

منطقه نمونه گردشگری بولاغلار، منطقه نمونه گردشگری سبلان (آبگرم های برجلو و قینرجه)، منطقه نمونه گردشگری سقزچی(آبگرم های ایستی سو و دیب سیزگول)، منطقه نمونه گردشگری ایلانجیق (آبگرم های ایستی سو و حمام دره سی) منطقه نمونه گردشگری گلستان، منطقه نمونه گردشگری قره شیران، منطقه نمونه گردشگری حاشیه سد یامچی، تفرجگاه آشاغی شام

شهرستان اصلاندوز:

       شهرستان اصلاندوز یکی از شهرستان های تازه تاسیس استان بوده و از نظر جغرافیایی قسمتی از ناحیه شمال غربی جلگه مغان بوده این شهرستان زیبا همچنین از شمال به رود ارس و کشور جمهوری آذربایجان، از ناحیه شرق به شهرستان اسلام‌آباد و شهرستان پارس آباد مغان، از ناحیه جنوب شرق به شهرستان بیله سوار مغان، از جنوب به گئرمی مغان و از غرب به شهرستان خمارلو (خداآفرین) و کلیبر راه دارد.

جاذبه های تاریخی:

تپه نادری اصلاندوز که محل تاج گذاری نادر شاه افشار می باشد در شهر اصلاندوز واقع شده است.

جاذبه طبیعی و گردشگری:

سواحل رود ارس، سد میل مغان، سایت پرورش آهوی مغان

شهرستان انگوت:

   شهرستان انگوت یکی از شهرستان‌های به مرکزیت شهر انگوت است. شهرستان انگوت از شمال تا شمال شرقی با شهرستان بیله‌سوار، از شمال غربی با شهرستان اصلاندوز، از غرب با شهرستان‌های کلیبر و هوراند استان آذربایجان شرقی، از شرق با شهرستان گرمی و از جنوب با شهرستان مشگین‌شهر همسایه است.

جاذبه های تاریخی:

  اوغلان و قیزیل قالاسی در روستای دمولی و بویوک قالا در روستای داش زئیوه و قلعه آنزیر

جاذبه های طبیعی و گردشگری:

ژئوپارک دومولی، آبشار چالاچوخور قاری قیشلاقی و دومولی در روستای دارای جاذبه گردشگری دومولی